Việt Nam cắt giảm một nửa hạn ngạch nhập khẩu có chất gây suy giảm tầng ozone

Từ năm 2025, Việt Nam sẽ giảm một nửa hạn ngạch nhập khẩu các chất hydrochlorofluorocarbon (HCFC) – một trong những tác nhân chính gây suy giảm tầng ozone và góp phần làm nóng lên toàn cầu – xuống còn 1.300 tấn mỗi năm. Đây là một bước ngoặt quan trọng đánh dấu sự khởi đầu trong lộ trình loại trừ các chất độc hại theo Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại bỏ các chất làm suy giảm tầng ozone và chất gây hiệu ứng nhà kính, phù hợp với cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Theo thông tin do Bộ Nông nghiệp và Môi trường công bố, quyết định giảm hạn ngạch nhập khẩu các chất được kiểm soát đã được ban hành trong khuôn khổ tuân thủ Nghị định thư Montreal – một hiệp định quốc tế quan trọng về bảo vệ tầng ozone mà Việt Nam là quốc gia thành viên từ năm 1994.

Trong năm 2024, hạn ngạch nhập khẩu các chất HCFC là 2.600 tấn. Bắt đầu từ năm 2025, mức hạn ngạch sẽ được cắt giảm chỉ còn một nửa – tức 1.300 tấn/năm. Toàn bộ số lượng nhập khẩu này là HCFC-22, một loại khí làm lạnh thường được sử dụng phổ biến trong các lĩnh vực như sản xuất điều hòa không khí gia dụng, hệ thống làm lạnh công nghiệp, chế tạo xốp cách nhiệt, và bảo trì thiết bị lạnh.

Lộ trình loại trừ dứt điểm các chất gây hại đến năm 2045

Theo kế hoạch quốc gia do Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng, giai đoạn 2025–2029 là thời kỳ Việt Nam thực hiện kiểm soát lượng tiêu thụ các chất HCFC bằng cách duy trì mức nhập khẩu tối đa là 1.300 tấn/năm. So với mức tiêu thụ cơ sở ban đầu, con số này thể hiện mức cắt giảm lên đến 67,5%.

Từ năm 2030 trở đi, hạn ngạch nhập khẩu sẽ tiếp tục giảm mạnh còn khoảng 100 tấn/năm – tương ứng với mức giảm 97,5% so với thời kỳ cơ sở. Đến năm 2040, Việt Nam sẽ dừng hoàn toàn việc nhập khẩu các chất HCFC.

Song song với lộ trình loại trừ HCFC, Việt Nam cũng đang xây dựng kế hoạch kiểm soát việc nhập khẩu và sử dụng hydrofluorocarbon (HFC) – một nhóm chất làm lạnh được xem là “thế hệ kế tiếp” nhưng vẫn có tiềm năng gây hiệu ứng nhà kính rất cao. HFC không làm suy giảm tầng ozone nhưng lại có Chỉ số tiềm năng làm nóng toàn cầu (GWP) lớn, thậm chí gấp hàng nghìn lần CO₂.

Theo lộ trình dự kiến, đến năm 2045, Việt Nam sẽ giới hạn mức nhập khẩu HFC tương đương với lượng phát thải khoảng 2,7 triệu tấn CO₂ mỗi năm, giảm 80% so với mức tiêu thụ cơ sở. Điều này giúp ngăn chặn tình trạng gia tăng phát thải từ các ngành sử dụng làm lạnh, vốn đang mở rộng nhanh chóng cùng với sự phát triển đô thị và công nghiệp hóa.

Doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm túc các quy định nhập khẩu

Trên cơ sở hạn ngạch được Nhà nước phân bổ, các doanh nghiệp có nhu cầu nhập khẩu chất HCFC và HFC cần xây dựng kế hoạch cụ thể, bao gồm loại chất, khối lượng và mục đích sử dụng rõ ràng. Mọi hoạt động nhập khẩu và sử dụng phải nằm trong phạm vi hạn ngạch được phân bổ, tránh vượt mức cho phép.

Ngoài ra, doanh nghiệp có trách nhiệm nộp báo cáo định kỳ về tình hình nhập khẩu và sử dụng các chất này trước ngày 15/1 hằng năm. Việc này được quy định rõ tại Nghị định 06/2022/NĐ-CP ngày 7/1/2022 của Chính phủ. Cơ quan quản lý sẽ dựa trên báo cáo này để giám sát, kiểm tra và đánh giá sự tuân thủ của doanh nghiệp, đồng thời làm cơ sở để phân bổ hạn ngạch cho các năm tiếp theo.

Để đảm bảo thực hiện hiệu quả, doanh nghiệp cần chủ động nâng cao năng lực quản lý nội bộ, ứng dụng công nghệ mới trong kiểm soát chuỗi lạnh, lựa chọn các thiết bị và công nghệ làm lạnh thân thiện với môi trường. Việc đầu tư sớm vào hệ thống sử dụng chất làm lạnh thế hệ mới sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ đáp ứng quy định pháp lý mà còn hưởng lợi về dài hạn như tiết kiệm năng lượng, giảm chi phí vận hành và nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu.

Hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050

Việc giảm mạnh hạn ngạch nhập khẩu các chất gây suy giảm tầng ozone và hiệu ứng nhà kính không chỉ là một bước thực thi nghĩa vụ quốc tế, mà còn là cam kết chính trị mạnh mẽ của Việt Nam trước cộng đồng quốc tế. Tại Hội nghị COP26 năm 2021, Việt Nam đã công bố mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Trong đó, việc kiểm soát các chất khí công nghiệp như HCFC và HFC đóng vai trò quan trọng bên cạnh các lĩnh vực truyền thống như năng lượng, giao thông, hay sản xuất nông nghiệp.

Theo ước tính từ các chuyên gia, nếu thực hiện đầy đủ và hiệu quả theo lộ trình đã đề ra, Việt Nam sẽ giảm phát thải hơn 11 triệu tấn CO₂ tương đương từ nay đến năm 2045, chỉ tính riêng từ hoạt động kiểm soát các chất làm suy giảm tầng ozone và gây hiệu ứng nhà kính.

Ngoài ra, việc chuyển đổi dần sang sử dụng các chất làm lạnh thân thiện với môi trường cũng góp phần thúc đẩy chuyển đổi xanh trong lĩnh vực công nghiệp và tiêu dùng, tạo ra một môi trường phát triển bền vững, an toàn và hài hòa hơn với thiên nhiên.