Quy định mới về chuyển giao chất thải rắn sinh hoạt đô thị chính thức có hiệu lực

Bắt đầu từ ngày 1/1/2025, theo quy định tại Khoản 3 Điều 75 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, việc phân loại và chuyển giao chất thải rắn sinh hoạt tại đô thị sẽ chính thức được áp dụng bắt buộc đối với tất cả hộ gia đình và cá nhân. Đây là bước tiến mới trong nỗ lực xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, giảm tải áp lực môi trường và thúc đẩy các hoạt động tái chế – tái sử dụng trong cộng đồng đô thị.

Quy định mới: Phân loại và bao gói chất thải trước khi chuyển giao

Theo quy định, các hộ dân cư tại đô thị có trách nhiệm phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn theo ba nhóm:

1. Chất thải có khả năng tái sử dụng, tái chế: Như giấy, nhựa, kim loại, thủy tinh… Các chất thải này cần được làm sạch sơ bộ, sau đó chuyển giao cho các tổ chức, cá nhân có hoạt động tái chế, tái sử dụng hoặc cho đơn vị thu gom chất thải có chức năng.
2. Chất thải thực phẩm: Bao gồm thức ăn thừa, rau củ quả hỏng, bã trà, vỏ trái cây, vụn thực phẩm… Nếu có điều kiện, người dân có thể tận dụng để làm phân bón hữu cơ hoặc thức ăn chăn nuôi. Trường hợp không thể tự xử lý, chất thải thực phẩm phải được đựng trong bao bì riêng theo hướng dẫn và chuyển cho đơn vị có chức năng xử lý.
3. Chất thải rắn sinh hoạt khác: Những loại chất thải không thuộc hai nhóm trên, ví dụ như tã lót, giấy vệ sinh, gạc y tế… cần được thu gom riêng và đựng trong bao bì đúng quy định trước khi chuyển giao.

Điểm đáng chú ý là việc không thực hiện phân loại đúng cách sẽ có thể bị xử phạt, vì đây là trách nhiệm pháp lý được quy định cụ thể trong luật.

Vì sao phân loại chất thải rắn sinh hoạt lại cấp thiết?

Thực tế, chất thải rắn sinh hoạt tại đô thị Việt Nam đang tăng nhanh. Theo số liệu của Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi ngày có khoảng 38.000 – 40.000 tấn chất thải rắn sinh hoạt phát sinh, trong đó khu vực đô thị chiếm khoảng 60%. Tuy nhiên, tỷ lệ phân loại rác tại nguồn còn rất thấp, phần lớn rác thải được xử lý bằng hình thức chôn lấp, đốt hoặc tập trung về bãi rác mà không qua phân loại, dẫn đến quá tải hạ tầng và lãng phí nguồn tài nguyên tái chế.

Trong khi đó, nếu thực hiện tốt việc phân loại tại nguồn, ít nhất 50 – 60% lượng chất thải có thể tái sử dụng hoặc tái chế, qua đó giảm chi phí xử lý, giảm phát thải khí nhà kính và tạo ra các sản phẩm giá trị như phân hữu cơ, nguyên liệu tái chế, năng lượng sinh học…

Người dân sẽ phải thay đổi thói quen sống như thế nào?

Để tuân thủ quy định mới từ 1/1/2025, người dân đô thị cần bắt đầu làm quen với thói quen phân loại rác tại nhà. Cụ thể:

• Chuẩn bị các loại thùng đựng rác riêng biệt, tương ứng với từng nhóm rác: tái chế, thực phẩm, và rác còn lại.
• Tìm hiểu và thực hành việc tái chế rác: làm sạch bao bì, ép giấy thành bó, phân loại chai nhựa, kim loại để dễ chuyển giao cho các đơn vị thu gom chuyên biệt.
• Sử dụng bao bì theo quy định: Chính quyền địa phương có thể ban hành quy chuẩn riêng về màu sắc, chất liệu bao bì cho từng loại rác để thuận tiện thu gom. Một số địa phương thậm chí có thể yêu cầu mua túi rác phân loại do địa phương phát hành.

Ngoài ra, hộ gia đình có thể tận dụng rác hữu cơ để ủ phân compost tại nhà, hoặc nuôi giun quế, nuôi cá, nuôi gà bằng thức ăn thừa nếu có điều kiện. Những hành động nhỏ này không chỉ giúp giảm lượng rác mà còn hỗ trợ kinh tế hộ gia đình.

Doanh nghiệp, tổ chức cần chuẩn bị gì?

Không chỉ hộ dân, các doanh nghiệp, chung cư, tổ chức và trường học cũng cần chuẩn bị các bước tương tự. Bên cạnh hạ tầng phân loại rác tại chỗ, các đơn vị quản lý cần:

• Xây dựng nội quy thu gom rác nội bộ,
• Tổ chức đào tạo nhân viên vệ sinh về phân loại rác,
• Ký hợp đồng với các đơn vị thu gom có đủ điều kiện pháp lý,
• Tuyên truyền thường xuyên cho cư dân, học sinh, nhân viên về quy định mới.

Các siêu thị, nhà hàng, văn phòng, bệnh viện – vốn là nơi phát sinh lượng rác lớn – cần đặc biệt chú trọng đến nhóm rác hữu cơ và rác có thể tái chế.

Vai trò của chính quyền và đơn vị thu gom

Để quy định được triển khai hiệu quả, vai trò của chính quyền địa phương là đặc biệt quan trọng. Chính quyền cần:

• Ban hành quy định chi tiết về cách thức phân loại, mẫu mã bao bì, quy trình thu gom tại địa phương;
• Triển khai chương trình truyền thông, tập huấn cho người dân;
• Tăng cường kiểm tra và xử phạt vi phạm về phân loại rác.

Đồng thời, các đơn vị thu gom rác cũng phải được đào tạo lại, nâng cấp hạ tầng để đảm bảo có thể thu gom rác phân loại một cách riêng biệt, không làm “trộn rác lại từ đầu nguồn”.

Hướng đến nền kinh tế tuần hoàn và đô thị xanh

Việc thực hiện quy định phân loại và chuyển giao chất thải rắn sinh hoạt từ 1/1/2025 là bước khởi đầu để Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu kinh tế tuần hoàn. Khi rác không còn là “rác” mà là nguồn tài nguyên, chúng ta không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn giảm gánh nặng môi trường và xây dựng xã hội sống xanh – sống sạch – sống văn minh.

Tuy nhiên, để chuyển đổi thành công, cần có sự đồng hành của toàn xã hội: từ chính quyền, doanh nghiệp, người dân, đến hệ thống truyền thông và giáo dục. Thay đổi từ nhận thức đến hành động là yếu tố then chốt giúp rác được xử lý đúng, tài nguyên được sử dụng lại, và môi trường được bảo vệ.