Tương lai của trái phiếu xanh trong bức tranh tài chính bền vững toàn cầu

Trong bối cảnh các quốc gia đang đẩy mạnh thực hiện các cam kết khí hậu, đặc biệt là mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (net zero) vào năm 2050, trái phiếu xanh được kỳ vọng sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong hệ thống tài chính quốc tế. Không chỉ là công cụ tài chính nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho các dự án thân thiện với môi trường, trái phiếu xanh còn trở thành phương tiện để định hình lại cách các doanh nghiệp và chính phủ hoạch định chiến lược phát triển trong dài hạn. Tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), nhiều chuyên gia đã nhấn mạnh vai trò của trái phiếu xanh trong việc giảm thiểu rủi ro khí hậu và tạo dựng sự ổn định cho thị trường vốn trong thế kỷ 21.

Một trong những yếu tố giúp trái phiếu xanh ngày càng thu hút sự quan tâm là mức độ minh bạch và khả năng đo lường tác động rõ ràng. Các tổ chức phát hành phải công bố báo cáo định kỳ về tiến độ triển khai dự án, mức độ phát thải đã giảm, hoặc hiệu quả sử dụng năng lượng đạt được. Điều này không chỉ nâng cao trách nhiệm giải trình của bên phát hành mà còn giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu khoa học thay vì cảm tính. Việc liên kết vốn đầu tư với kết quả môi trường cụ thể cũng tạo động lực để doanh nghiệp nâng cao năng lực thực thi ESG và tiến tới hình thành mô hình tài chính bền vững toàn diện.

Thách thức và khuyến nghị cho sự phát triển của trái phiếu xanh tại Việt Nam

Dù đã có những bước tiến nhất định, thị trường trái phiếu xanh tại Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn đầu phát triển và đối mặt với nhiều thách thức. Một trong những rào cản lớn là khung pháp lý và tiêu chuẩn đánh giá còn chưa thống nhất với chuẩn mực quốc tế. Mặc dù Nghị định 163/2018 và Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã đặt nền móng pháp lý cho việc phát hành trái phiếu xanh, song các hướng dẫn cụ thể về danh mục dự án đủ điều kiện, cách đánh giá tác động môi trường và hệ thống giám sát vẫn chưa được xây dựng đồng bộ.

Bên cạnh đó, năng lực đánh giá và quản lý rủi ro môi trường của nhiều tổ chức phát hành còn hạn chế, đặc biệt là ở khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đa số các doanh nghiệp chưa quen với việc đo lường các chỉ số môi trường hoặc lập báo cáo phát thải theo tiêu chuẩn quốc tế. Thiếu các đơn vị kiểm toán độc lập, chuyên môn cao về tài chính xanh cũng khiến nhà đầu tư e ngại khi tiếp cận các sản phẩm trái phiếu xanh phát hành tại Việt Nam.

Để thúc đẩy thị trường này phát triển, Việt Nam cần sớm ban hành một bộ tiêu chuẩn trái phiếu xanh riêng biệt, tương thích với các khung tiêu chuẩn quốc tế như ICMA Green Bond Principles hoặc Climate Bonds Standard. Đồng thời, tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho các tổ chức phát hành và tổ chức trung gian như ngân hàng, công ty kiểm toán, đơn vị tư vấn môi trường cũng là yếu tố then chốt. Việc hình thành các cơ quan đánh giá tín nhiệm xanh hoặc trung tâm dữ liệu môi trường minh bạch sẽ giúp nhà đầu tư đánh giá đúng rủi ro và cơ hội, từ đó khơi thông dòng vốn đầu tư xanh dài hạn.

Vai trò của nhà đầu tư trong thúc đẩy thị trường trái phiếu xanh

Một yếu tố không thể bỏ qua trong sự phát triển của trái phiếu xanh chính là vai trò chủ động của cộng đồng nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ đầu tư bền vững, các tổ chức tài chính phát triển và nhà đầu tư cá nhân có ý thức xã hội. Việc gia tăng nhu cầu đầu tư vào trái phiếu xanh không chỉ tạo động lực cho doanh nghiệp phát hành mà còn khuyến khích các bên liên quan, bao gồm chính phủ và cơ quan quản lý, xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi hơn.

Xu hướng ESG đang ngày càng trở thành tiêu chí đầu tư chủ đạo trên toàn cầu. Nhiều quỹ đầu tư quốc tế yêu cầu doanh nghiệp phải công bố chính sách phát triển bền vững, báo cáo phát thải và các chỉ số môi trường để đủ điều kiện nhận vốn. Trong bối cảnh đó, trái phiếu xanh trở thành một sản phẩm tài chính lý tưởng, vừa đáp ứng nhu cầu sinh lời, vừa thể hiện trách nhiệm xã hội. Các nhà đầu tư tổ chức cũng đang vận động cho việc gắn trái phiếu xanh với các công cụ bảo lãnh hoặc bảo hiểm rủi ro để gia tăng tính hấp dẫn và giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư mới.

Trái phiếu xanh và định hình một nền kinh tế xanh tại Việt Nam

Việt Nam đang đứng trước thời điểm quan trọng trong quá trình chuyển dịch sang nền kinh tế carbon thấp. Cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 đòi hỏi nguồn lực đầu tư lớn, không thể chỉ dựa vào ngân sách nhà nước mà cần sự tham gia mạnh mẽ của khu vực tư nhân và hệ thống tài chính. Trong bức tranh đó, trái phiếu xanh có thể là chiếc cầu nối quan trọng, giúp chuyển dòng vốn từ nhà đầu tư vào các dự án phát triển bền vững, từ năng lượng tái tạo, xây dựng hạ tầng thông minh đến giao thông sạch và nông nghiệp sinh thái.

Việc thúc đẩy phát hành trái phiếu xanh trong nước cũng sẽ tạo nền tảng cho thị trường vốn Việt Nam hội nhập sâu hơn với các chuẩn mực quốc tế. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp nâng cấp quản trị, minh bạch tài chính và phát triển theo hướng lâu dài, thay vì chỉ tập trung vào mục tiêu ngắn hạn. Đồng thời, cũng là động lực để các địa phương, chính quyền đô thị đầu tư mạnh vào hạ tầng xanh, không gian công cộng và cải thiện chất lượng sống cho người dân.

Dù còn nhiều rào cản cần vượt qua, nhưng với nền tảng pháp lý đang dần hoàn thiện và nhu cầu cấp bách từ thị trường, trái phiếu xanh tại Việt Nam đang đứng trước cơ hội tăng trưởng nhanh chóng trong thập kỷ tới. Khi được triển khai bài bản và minh bạch, đây sẽ là công cụ hiệu quả để định hình lại mô hình tài chính, đưa kinh tế Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển xanh, toàn diện và hài hòa với môi trường.