Trái phiếu khí hậu là kênh tài chính xanh thúc đẩy chuyển đổi bền vững

Trong bối cảnh toàn cầu nỗ lực chống biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, trái phiếu khí hậu đang nổi lên như một công cụ tài chính hiệu quả để huy động vốn cho các dự án bền vững. Với mục tiêu tài trợ cho các hoạt động giảm phát thải và thích ứng khí hậu, trái phiếu khí hậu không chỉ là một nhánh quan trọng của thị trường trái phiếu xanh mà còn phản ánh xu hướng đầu tư có trách nhiệm ngày càng phổ biến trên toàn thế giới.

Trái phiếu khí hậu là gì?

Trái phiếu khí hậu (climate bonds) là một loại trái phiếu xanh chuyên biệt, được phát hành để huy động vốn cho các dự án liên quan trực tiếp đến chống biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường. Các khoản vốn từ loại trái phiếu này thường được sử dụng để tài trợ cho các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, giao thông bền vững, hạ tầng phát thải thấp, công trình xây dựng hiệu suất cao và quản lý tài nguyên bền vững.

Trái phiếu khí hậu đầu tiên trên thế giới được phát hành vào năm 2007 bởi Ngân hàng Đầu tư Châu Âu (EIB) với tên gọi Climate Awareness Bond. Từ đó, công cụ tài chính này nhanh chóng phát triển thành một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái tài chính xanh toàn cầu.

Hệ thống phân loại và tiêu chuẩn hóa trái phiếu khí hậu

Để đảm bảo nguồn vốn được sử dụng đúng mục đích, hệ thống phân loại trái phiếu khí hậu đã được xây dựng nhằm đưa ra tiêu chuẩn đánh giá các dự án đủ điều kiện phát hành. Trong đó, tổ chức Climate Bonds Initiative (CBI) đóng vai trò quan trọng khi thiết lập Bộ tiêu chuẩn Trái phiếu Khí hậu Quốc tế, giúp định nghĩa rõ ràng các danh mục đầu tư phù hợp với mục tiêu kiểm soát biến đổi khí hậu toàn cầu.

Hệ thống này dựa trên các tiêu chí như mức độ phát thải carbon, khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, đóng góp vào giảm thiểu tác động môi trường và phù hợp với các mục tiêu của Thỏa thuận Paris (COP21) – đặc biệt là giới hạn nhiệt độ toàn cầu tăng không quá 2°C.

Việc phân loại giúp tăng tính minh bạch và độ tin cậy cho các khoản đầu tư, từ đó thúc đẩy dòng vốn lớn hơn đổ vào các dự án bền vững và giảm rủi ro “greenwashing” trong thị trường tài chính.

Các lĩnh vực ưu tiên của trái phiếu khí hậu

Trái phiếu khí hậu thường tập trung vào những ngành có tiềm năng tác động lớn đến giảm phát thải và chuyển đổi bền vững, bao gồm:

• Năng lượng tái tạo: điện gió, điện mặt trời, thủy điện quy mô nhỏ, lưu trữ năng lượng.
• Giao thông sạch: phát triển hạ tầng xe điện, tàu điện đô thị, hệ thống vận chuyển công cộng phát thải thấp.
• Xây dựng và đô thị xanh: cải tạo công trình hiệu suất cao, quy hoạch hạ tầng bền vững.
• Quản lý nước và chất thải: xử lý nước thải, tái chế, kinh tế tuần hoàn.
• Ứng phó với biến đổi khí hậu: trồng rừng, phục hồi rừng ngập mặn, bảo vệ tài nguyên ven biển.

Quy mô và tiềm năng của thị trường trái phiếu khí hậu

Theo thống kê của Climate Bonds Initiative, giá trị phát hành trái phiếu khí hậu toàn cầu đã vượt mốc 2.000 tỷ USD vào cuối năm 2023. Dự báo đến năm 2030, con số này có thể đạt 5.000 tỷ USD nếu các quốc gia tiếp tục đẩy mạnh chính sách tài chính xanh và thúc đẩy thực hiện các cam kết phát thải ròng bằng 0.

Châu Âu và Bắc Mỹ hiện là hai khu vực dẫn đầu, chiếm khoảng 60% tổng giá trị phát hành toàn cầu. Ở châu Á, Trung Quốc nổi bật với hơn 290 tỷ USD trái phiếu khí hậu tính đến cuối năm 2022 – tương đương 17% thị phần toàn cầu. Các quốc gia khác như Nhật Bản, Ấn Độ và Hàn Quốc cũng đang dần khẳng định vị trí với các chương trình phát hành quy mô lớn.

Việt Nam và bước đầu phát triển thị trường trái phiếu khí hậu

Tại Việt Nam, thị trường trái phiếu khí hậu vẫn đang ở giai đoạn sơ khởi nhưng tiềm năng phát triển là rất lớn. Năm 2022, VietinBank trở thành đơn vị tiên phong khi phát hành lô trái phiếu xanh đầu tiên trị giá 500 triệu USD để tài trợ cho các dự án năng lượng tái tạo.

Cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 mà Chính phủ Việt Nam đưa ra tại Hội nghị COP26 đã tạo ra nền tảng thuận lợi cho việc mở rộng thị trường tài chính xanh trong nước. Trong đó, trái phiếu khí hậu được xem là một kênh huy động vốn quan trọng cho quá trình chuyển đổi năng lượng, xây dựng hạ tầng thích ứng và hướng đến tăng trưởng xanh.

Để phát triển thị trường này, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, ngân hàng, doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư, đồng thời áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế để tăng tính hấp dẫn và minh bạch cho thị trường trái phiếu khí hậu tại Việt Nam.