Rác thải nhựa là thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội cho ngành tái chế Việt Nam

Rác thải nhựa là vấn đề toàn cầu và gánh nặng tại Việt Nam

Trong vài thập niên qua, nhựa đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hiện đại. Tuy nhiên, mặt trái của nó lại chính là lượng rác thải khổng lồ mà nhân loại đang phải đối mặt. Tại Việt Nam, tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng do tốc độ đô thị hóa nhanh, dân số đông, thói quen tiêu dùng tiện lợi và hệ thống thu gom – phân loại rác chưa hoàn thiện.

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) năm 2022, Việt Nam thải ra khoảng 3,1 triệu tấn nhựa mỗi năm. Ít nhất 10% trong số này bị cuốn trôi ra sông, biển, khiến Việt Nam trở thành một trong năm quốc gia thải rác nhựa ra đại dương nhiều nhất. Con số này đáng báo động khi 94% rác thải ven biển là nhựa, chủ yếu đến từ các sản phẩm dùng một lần.

Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đưa ra con số tương đồng: trung bình mỗi năm cả nước phát sinh 1,8 triệu tấn rác nhựa, trong đó có tới 30 tỉ túi ni lông, và hơn 80% bị vứt bỏ sau một lần sử dụng. Đáng chú ý, Việt Nam đứng thứ tư thế giới về lượng rác nhựa ra biển, khoảng 0,28–0,73 triệu tấn mỗi năm.

Lãng phí kinh tế từ rác thải nhựa

Không chỉ gây tổn hại môi trường, rác nhựa còn dẫn đến thất thoát lớn về kinh tế. Báo cáo “Cơ hội và rào cản đối với tuần hoàn nhựa” của IFC chỉ ra rằng mỗi năm, Việt Nam tiêu thụ khoảng 3,9 triệu tấn nhựa PET, LDPE, HDPE và PP. Thế nhưng chỉ 1,28 triệu tấn (33%) được tái chế, phần còn lại bị chôn lấp hoặc xả thẳng ra môi trường. Điều này đồng nghĩa với việc nền kinh tế mất đi 2,2–2,9 tỉ USD giá trị nguyên liệu mỗi năm.

Đặc biệt, trong bối cảnh chi phí nhập khẩu hạt nhựa nguyên sinh ngày càng tăng, việc không tận dụng được nguồn rác nhựa trong nước để tái chế càng khiến Việt Nam phụ thuộc vào nguồn cung nước ngoài. Đây là nghịch lý khi rác nhựa vốn có thể trở thành tài nguyên nhưng lại bị đối xử như rác thải bỏ đi.

Ngành tái chế còn manh mún và thiếu công nghệ

Ở Việt Nam, hoạt động tái chế nhựa đã có từ lâu nhưng chủ yếu tồn tại dưới dạng các làng nghề thủ công, quy mô nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu. Hệ quả là chất lượng hạt nhựa tái chế thấp, không đáp ứng tiêu chuẩn để sản xuất bao bì tiếp xúc thực phẩm. Đồng thời, nhiều cơ sở còn gây ô nhiễm thứ cấp khi xả nước thải, khí thải chưa qua xử lý.

Thực trạng này cho thấy khoảng trống lớn cho những doanh nghiệp dám đầu tư bài bản, ứng dụng công nghệ cao, hướng tới phát triển bền vững. Trong đó, Duy Tân Recycling (DTR) nổi lên như một thương hiệu dẫn dắt bền vững, tiên phong áp dụng công nghệ chuẩn quốc tế để tái chế chai nhựa thành chai nhựa, thay vì dừng lại ở sản phẩm nhựa giá trị thấp.

Từ thách thức đến cơ hội

Rác thải nhựa rõ ràng là một thách thức môi trường. Nhưng ở góc nhìn khác, đó lại là cơ hội để Việt Nam chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn, giảm phụ thuộc vào nguyên liệu hóa thạch, đồng thời hình thành các ngành công nghiệp mới tạo việc làm và giá trị xuất khẩu.

Điều này phù hợp với mục tiêu Net Zero 2050 mà Chính phủ Việt Nam đã cam kết tại COP26. Khi nền kinh tế bước vào giai đoạn xanh hóa, những doanh nghiệp tiên phong trong tái chế sẽ giữ vai trò quan trọng không chỉ ở khía cạnh môi trường mà còn trong chiến lược cạnh tranh quốc gia.