Người tiêu dùng Việt thay đổi từ mua sắm tiết kiệm đến tiêu dùng bền vững

Thói quen mới định hình hành vi tiêu dùng

Những năm gần đây, hành vi tiêu dùng của người dân Việt Nam đã có những thay đổi rõ rệt, đặc biệt trong nhóm thế hệ trẻ. Nếu trước đây các tiêu chí như giá rẻ và sự tiện lợi thường được ưu tiên hàng đầu, thì nay người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến yếu tố sức khỏe, môi trường và trách nhiệm xã hội.

Sự chuyển dịch này không phải ngẫu nhiên mà là kết quả của nhiều tác động từ bối cảnh kinh tế, xã hội và toàn cầu hóa. Sau giai đoạn dịch bệnh, thói quen thắt chặt chi tiêu đã khiến nhiều người suy nghĩ kỹ lưỡng hơn về giá trị của sản phẩm. Từ đó, xu hướng lựa chọn các sản phẩm xanh, minh bạch và bền vững dần hình thành.

Các chuyên gia cho rằng hành vi tiêu dùng chính là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sản xuất bền vững, góp phần kiến tạo nên một “kỷ nguyên xanh” trong nền kinh tế. Chính phủ Việt Nam cũng đã nhanh chóng nhận thấy tầm quan trọng này và đưa ra nhiều khung pháp lý, chính sách nhằm khuyến khích sản xuất gắn với yếu tố môi trường. Đây là tiền đề quan trọng cho việc thực hành tiêu dùng bền vững trong xã hội, mở ra cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam khẳng định vai trò như một thương hiệu dẫn dắt bền vững.

Khoảng cách giữa nhận thức và hành vi

Một khảo sát của PwC tại hội thảo “Sản phẩm, dịch vụ xanh – đặt hàng từ người dùng” cho thấy 54 phần trăm người tiêu dùng Việt sẵn sàng trả thêm tối đa 10 phần trăm cho sản phẩm được sản xuất từ vật liệu tái chế hoặc bền vững, cao hơn mức trung bình 50 phần trăm của khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Đây là tín hiệu đáng mừng, chứng tỏ xu hướng tiêu dùng xanh đã trở thành một lựa chọn phổ biến chứ không còn nằm ở rìa thị trường.

Tuy nhiên, một nghiên cứu thực hiện vào cuối năm 2024 tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh lại cho kết quả khác. Tỷ lệ người dân mua sản phẩm xanh thường xuyên chỉ đạt từ 12 đến 18 phần trăm. Sự chênh lệch này phản ánh một thực tế rằng dù nhận thức đã tăng cao, hành vi thực tế vẫn cần thêm thời gian để thay đổi. Để rút ngắn khoảng cách này, doanh nghiệp cần đưa ra sản phẩm xanh với giá cả hợp lý và chính sách công cần khuyến khích mạnh mẽ hơn nữa.

Khoảng cách giữa nhận thức và hành vi cũng chính là điểm nghẽn trong hành trình chuyển đổi tiêu dùng bền vững. Đây là giai đoạn chuyển tiếp mà cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý cần nỗ lực để người tiêu dùng có thể biến sự quan tâm thành hành động cụ thể.

Sức mua trở thành động lực tăng trưởng kinh tế

Nửa đầu năm 2025, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tại Việt Nam tăng hơn 9 phần trăm so với cùng kỳ 2024. Cùng với đó, GDP đạt mức tăng trưởng 7,52 phần trăm, khẳng định vai trò của thị trường tiêu dùng trong việc duy trì đà phát triển của nền kinh tế.

Các lĩnh vực dịch vụ du lịch, lưu trú, ăn uống tiếp tục phục hồi mạnh mẽ. Thương mại điện tử và thanh toán không dùng tiền mặt tăng trưởng nhanh, tạo thêm động lực cho kinh tế số. Những con số này không chỉ phản ánh tiềm năng lớn của thị trường trong nước mà còn cho thấy hành vi tiêu dùng đang thay đổi, gắn liền với yêu cầu minh bạch, thân thiện với môi trường và hướng đến bền vững.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn phải đối diện với nhiều thách thức. Áp lực cạnh tranh tại thị trường nội địa ngày càng khốc liệt, trong khi ở thị trường quốc tế, các tiêu chuẩn xanh, đổi mới sáng tạo và chất lượng sản phẩm liên tục được siết chặt. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp không chỉ tập trung vào tăng trưởng ngắn hạn mà cần đặt mục tiêu dài hạn, định hình chiến lược phát triển như một thương hiệu dẫn dắt sự bền vững.

Ba điểm nhấn trong xu hướng tiêu dùng

TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh, chỉ ra ba điểm quan trọng trong xu hướng tiêu dùng Việt Nam.

Thứ nhất, dù kinh tế phục hồi mạnh mẽ với GDP 2024 đạt 7,09 phần trăm và mục tiêu năm 2025 hướng tới trên 8 phần trăm, tâm lý tiêu dùng vẫn còn thận trọng. Người dân ưu tiên chi tiêu thiết yếu và cân nhắc kỹ lưỡng các khoản mua sắm lớn.

Thứ hai, xu hướng tiết kiệm và phòng thủ tài chính ngày càng phổ biến. Dù lãi suất huy động ở mức thấp, tỷ lệ gửi tiết kiệm vẫn duy trì cao, phản ánh sự thận trọng của người dân sau dịch.

Thứ ba, tiêu dùng đang dịch chuyển mạnh mẽ về giá trị và phong cách sống. Đặc biệt ở thế hệ trẻ, việc mua sắm không chỉ để đáp ứng nhu cầu vật chất mà còn để thể hiện thái độ sống. Xu hướng “xanh, sạch, an toàn” ngày càng được ưa chuộng, cho thấy khát vọng về một lối sống bền vững và có trách nhiệm.

Đây vừa là thách thức vừa là cơ hội cho doanh nghiệp. Nếu biết nắm bắt và tái cấu trúc chiến lược, doanh nghiệp có thể thích ứng nhanh chóng và xây dựng lợi thế cạnh tranh lâu dài.

Người tiêu dùng gắn liền với trách nhiệm xã hội

Theo ông Nguyễn Viết Thịnh, Tổng Giám đốc CGS Việt Nam, người tiêu dùng ngày nay không chỉ quan tâm đến giá cả và chất lượng mà còn muốn biết sản phẩm được sản xuất như thế nào, có thân thiện môi trường không và doanh nghiệp có thực hiện trách nhiệm xã hội hay không.

Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho doanh nghiệp trong việc xây dựng chuỗi cung ứng minh bạch, giảm phát thải và đảm bảo truy xuất nguồn gốc. Khi tích hợp yếu tố môi trường, xã hội và quản trị vào chiến lược kinh doanh, doanh nghiệp không chỉ tạo được lợi thế cạnh tranh mà còn củng cố được niềm tin từ khách hàng. Đây là nền tảng để phát triển lâu dài, khẳng định hình ảnh một thương hiệu dẫn dắt bền vững trong mắt người tiêu dùng.

Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam phục hồi mạnh mẽ, hành vi tiêu dùng đang chuyển dịch từ ưu tiên tiết kiệm sang lựa chọn bền vững. Người tiêu dùng Việt ngày càng coi trọng sản phẩm xanh, minh bạch và có trách nhiệm xã hội. Đây không chỉ là chỉ báo tích cực về sự trưởng thành của thị trường mà còn là động lực để doanh nghiệp đổi mới, sáng tạo và tái cấu trúc chiến lược.

Kết hợp sáng tạo, công nghệ và phát triển bền vững không chỉ giúp doanh nghiệp tăng trưởng doanh thu mà còn góp phần định hình vị thế dài hạn. Người tiêu dùng chính là thước đo niềm tin xã hội, và khi xu hướng tiêu dùng bền vững ngày càng lan rộng, các doanh nghiệp Việt có cơ hội để trở thành những thương hiệu dẫn dắt sự bền vững, khẳng định vai trò tiên phong trong nền kinh tế hiện đại.