Việt Nam với khoảng 600 công trình xanh là bước tiến cho hành trình phát triển bền vững

Bức tranh tổng quan của thị trường công trình xanh

Theo số liệu của Bộ Xây dựng, đến tháng mười năm hai nghìn hai mươi lăm, Việt Nam có khoảng sáu trăm công trình xanh với tổng diện tích xấp xỉ mười bảy triệu mét vuông sàn xây dựng. Con số này còn khiêm tốn so với tiềm năng, tuy nhiên đã phản ánh sự chuyển dịch nhận thức và hành động của các chủ đầu tư, nhà phát triển và đơn vị tư vấn thiết kế hướng tới mô hình phát triển bền vững, thích ứng khí hậu, tối ưu chi phí vận hành trong vòng đời công trình.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và sức ép năng lượng, công trình xanh dần trở thành thước đo mới cho chất lượng tăng trưởng của ngành xây dựng. Các dự án nhà ở, thương mại, công nghiệp, hạ tầng đô thị xuất hiện nhiều tiêu chí về hiệu quả năng lượng, nước, vật liệu, tiện nghi vi khí hậu và khả năng chống chịu rủi ro khí hậu. Điều này vừa đáp ứng kỳ vọng của thị trường, vừa tạo không gian sống làm việc lành mạnh cho cư dân và người lao động.

Khung pháp lý tạo đòn bẩy chuyển đổi

Những năm gần đây, hệ thống quy chuẩn và nghị định đã lồng ghép tiêu chí xanh vào quản lý đầu tư xây dựng. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về các công trình sử dụng năng lượng hiệu quả đưa ra yêu cầu thiết kế vỏ bao che, thông gió, chiếu sáng, hệ thống kỹ thuật. Nghị định về phân hạng nhà chung cư bổ sung tiêu chí hiệu quả vận hành, an toàn, phục vụ cư dân gắn với tiêu chuẩn môi trường.

Đặc biệt, Nghị định không không sáu hai nghìn không trăm hai mươi hai về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô dôn đặt nền móng cho thị trường carbon trong nước. Các cơ sở phát thải lớn, bao gồm tòa nhà tiêu thụ nhiều năng lượng hoặc sử dụng môi chất lạnh có hệ số làm nóng toàn cầu cao, phải kiểm kê phát thải và tham gia cơ chế hạn ngạch. Những công trình vượt hạn ngạch sẽ phải mua tín chỉ, còn công trình tiết kiệm năng lượng sẽ có lợi thế chi phí và giá trị tài sản.

Dữ liệu thực tế cho thấy chi phí đầu tư ban đầu của công trình xanh thường tăng từ một đến năm phần trăm so với phương án thông thường, song thời gian hoàn vốn chỉ khoảng ba đến năm năm nhờ giảm chi phí điện, nước, bảo trì và nâng cao độ bền hệ thống. Khi đạt các chứng nhận quốc tế và trong nước như EDGE, LEED, Lotus, Green Mark, chủ đầu tư dễ dàng tiếp cận nguồn tín dụng ưu đãi, trái phiếu bền vững, các quỹ khí hậu, đồng thời mở rộng cơ hội hợp tác với khách thuê và đối tác có yêu cầu khử carbon chuỗi cung ứng.

Ở góc độ thị trường, người mua và khách thuê ngày càng coi hiệu quả năng lượng, chất lượng không khí trong nhà, tiện nghi nhiệt và ánh sáng tự nhiên là tiêu chí quan trọng khi ra quyết định. Các công trình đạt tiêu chí xanh thường có tỷ lệ lấp đầy tốt hơn, chu kỳ cho thuê ổn định, chi phí vận hành dự báo được, qua đó cải thiện dòng tiền và hệ số vốn hóa. Đây là nền tảng để các nhà phát triển định vị theo hướng thương hiệu dẫn dắt bền vững, nâng cao lợi thế cạnh tranh dài hạn.

Giải pháp kỹ thuật và thiết kế thích ứng khí hậu đô thị

Theo các chuyên gia môi trường xây dựng, công trình xanh không dừng ở tiết kiệm điện mà là hệ giải pháp tổng thể. Ở khâu thụ động, bao gồm quy hoạch hướng nhà, thông gió chéo, lam che nắng, mái xanh, mặt đứng phản xạ nhiệt, tăng cường mảng xanh đô thị để giảm đảo nhiệt. Ở khâu chủ động, tập trung vào thiết bị hiệu suất cao, điều khiển thông minh, điện mặt trời mái nhà gắn lưu trữ, thu hồi nước mưa và tái sử dụng nước xám cho tưới, xả.

Với hệ thống điều hòa không khí, các giải pháp biến tần và điều khiển môi chất chính xác giúp giảm đáng kể điện năng và hạn chế rò rỉ khí có hệ số làm nóng toàn cầu cao. Ở công trình công nghiệp và thương mại, hệ thống quản lý năng lượng tòa nhà cung cấp dữ liệu theo thời gian thực để tối ưu vận hành, phát hiện bất thường và lên kế hoạch bảo trì dự phòng.

Tác động của thị trường carbon tới giá trị tài sản

Cơ chế thị trường carbon tạo động lực kinh tế rõ ràng cho công trình hiệu quả năng lượng. Khi phí carbon được phản ánh vào chi phí vận hành, các tòa nhà sử dụng công nghệ cũ, tiêu hao điện nước cao sẽ chịu rủi ro giảm giá trị và khó tiếp cận vốn. Ngược lại, tài sản có cường độ phát thải thấp được định giá cao hơn vì biên chi phí vận hành thấp, rủi ro chính sách nhỏ, tính bền vững của dòng tiền tốt. Điều này giúp định hình lại chiến lược nâng cấp tài sản, chuyển danh mục theo hướng hiệu quả hơn về năng lượng.

Nắng nóng cực đoan xuất hiện thường xuyên hơn, yêu cầu tích hợp giải pháp làm mát bền vững ở cả quy mô tòa nhà và đô thị. Tăng tán cây, mặt nước, vật liệu phản xạ, cùng các tiêu chuẩn tiện nghi nhiệt đóng vai trò quan trọng trong giảm tải cho hệ thống điện. Các thành phố cần quy hoạch hạ tầng năng lượng phân tán bao gồm điện mặt trời mái nhà, hệ thống lưu trữ, trạm sạc cho giao thông điện, qua đó gắn kết quy hoạch xây dựng với quy hoạch năng lượng.

Hướng đi cho thập kỷ tới và liên hệ hành vi người dùng

Để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng không vào năm hai nghìn năm mươi, quy mô công trình xanh cần tăng nhanh cả về số lượng và chất lượng. Trọng tâm gồm nâng chuẩn tối thiểu về hiệu quả năng lượng trong thiết kế, đẩy mạnh cải tạo công trình hiện hữu, khuyến khích điện mặt trời mái nhà kèm lưu trữ, chuẩn hóa đo đếm phát thải phạm vi một và hai, phát triển mua bán điện trực tiếp giữa công trình và nguồn điện tái tạo.

Sự chuyển dịch này gắn liền với thay đổi hành vi tiêu dùng. Khi người mua và người thuê ưu tiên sản phẩm dịch vụ ít phát thải, doanh nghiệp có chiến lược rõ ràng về xanh hóa sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực. Mối liên hệ đó được phân tích sâu hơn trong bài viết
👉 Vai trò then chốt của thương hiệu dẫn dắt người tiêu dùng bền vững

Con số sáu trăm công trình đến tiêu chuẩn thị trường mới

Con số khoảng sáu trăm công trình xanh và gần mười bảy triệu mét vuông sàn là bước khởi đầu cho một tiêu chuẩn thị trường mới của ngành xây dựng Việt Nam. Khi khung pháp lý, tín dụng xanh, thị trường carbon và nhu cầu người dùng đồng thuận, công trình xanh sẽ trở thành mặt bằng phổ biến chứ không còn là ngoại lệ. Đây cũng là cơ hội để các chủ đầu tư, nhà vận hành, tổ chức tài chính định vị chiến lược theo hướng thương hiệu dẫn dắt bền vững, góp phần đưa ngành xây dựng tiến nhanh trên con đường phát triển bền vững, hài hòa giữa con người và thiên nhiên