Những con số đáng chú ý về hành vi tiêu dùng xanh của người Việt

Tiêu dùng xanh đang dần trở thành một xu hướng tất yếu và ngày càng phổ biến trên toàn cầu. Tại Việt Nam, bức tranh về hành vi tiêu dùng xanh của người Việt đang hé lộ nhiều điểm thú vị, với cả những động lực mạnh mẽ lẫn không ít rào cản cần được tháo gỡ. Theo khảo sát “Nhận thức và Hành vi tiêu dùng xanh 2024” do Hội doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao công bố vào chiều 30/10 tại sự kiện họp báo Cuộc thi Ý tưởng/Dự án khởi nghiệp xanh – Phát triển bền vững lần 10 năm 2024, người tiêu dùng Việt có nhận thức tích cực, nhưng hành động vẫn còn khoảng cách. Điều này đặt ra câu hỏi về vai trò của các thương hiệu dẫn dắt bền vững trong việc thúc đẩy thay đổi thực sự.

Từ nhận thức tích cực đến hành động còn nhiều rào cản

Cuộc khảo sát được thực hiện trong hai tháng 8 và 9 năm 2024 tại Hà Nội và TP.HCM với gần 400 mẫu cho thấy, người tiêu dùng trong nước hiện nay có nhận thức và thái độ khá tích cực đối với tiêu dùng xanh. Hầu hết những người được hỏi đều biết đến khái niệm và có sự hiểu biết về các khía cạnh cơ bản của “tiêu dùng xanh”.

Tuy nhiên, từ ý thức tới hành động vẫn còn một khoảng cách khá lớn. Lựa chọn sản phẩm xanh và tiêu dùng xanh chưa phải là ưu tiên hàng đầu của đa số người tiêu dùng hiện nay. Bức tranh tiêu dùng xanh trong các cộng đồng dân cư còn khá “tối màu”, đặc biệt ngay cả tại Hà Nội và TP.HCM – hai trung tâm văn hóa, kinh tế lớn nhất cả nước có tỷ lệ người tiêu dùng xanh ở mức độ phổ biến cũng chỉ chiếm khoảng 12% – 18%.

Rào cản lớn nhất đối với người tiêu dùng hiện nay trong việc tiêu dùng xanh chính là sản phẩm xanh có giá cao, chiếm tới 78% ý kiến được hỏi. Kế đến là sự sẵn có (độ phủ) của sản phẩm xanh còn hạn chế, thiếu thông tin định hướng, cũng như chưa có chính sách khuyến khích tiêu dùng xanh. Ngoài ra, 18% người tiêu dùng cho rằng chất lượng hàng hóa không đúng như cam kết của nhà sản xuất cũng là trở ngại làm giảm lòng tin. Thậm chí, 7% người tiêu dùng ở khu vực nông thôn vẫn chưa có đầy đủ nhận thức về vấn đề bảo vệ môi trường và cảm thấy chưa cần thiết phải tiêu dùng xanh.

Ai là người tiêu dùng xanh và họ tìm kiếm thông tin ở đâu?

Khảo sát cũng chỉ ra rằng đối tượng khách hàng chính yếu của các sản phẩm xanh hiện nay là người tiêu dùng trong độ tuổi từ 31 đến 45 tuổi, có trình độ đại học, nghề nghiệp ổn định và mức thu nhập từ 15 triệu đến 30 triệu đồng. Tùy thuộc đặc trưng tiêu dùng của sản phẩm xanh mỗi ngành hàng mà đối tượng khách hàng chính yếu của từng loại sản phẩm có sự chuyển dịch nhất định.

Về nguồn thông tin, người tiêu dùng biết đến sản phẩm xanh và tiêu dùng xanh nhiều nhất từ các thông tin trên không gian mạng (69%). Các nguồn thông tin truyền thống hơn như kinh nghiệm bản thân, người thân, người bán chỉ được tiếp cận với tỷ lệ dưới 40%. Điều này cho thấy, đối với hầu hết người tiêu dùng, tiêu dùng xanh vẫn còn là một vấn đề khá mới mẻ, và thông tin từ không gian mạng đã trở thành nguồn chủ đạo để họ tìm hiểu về xu hướng này.

Khi chọn mua sản phẩm xanh, bên cạnh các tiêu chí hàng đầu như chất lượng, an toàn, tốt cho sức khỏe (tương tự như khi mua sản phẩm thông thường), yếu tố sản phẩm thân thiện môi trường cũng rất được quan tâm (63%). Tiêu chí này trở thành thước đo quan trọng, tạo dấu ấn và niềm tin nơi người tiêu dùng khi lựa chọn sản phẩm xanh. Tuy nhiên, hai tiêu chí quan trọng tạo nên sản phẩm xanh là có thể tái sử dụng hoặc có thành phần từ nguyên liệu tái chế lại chỉ được một bộ phận nhỏ người tiêu dùng quan tâm. Điều này cho thấy người tiêu dùng còn khá e ngại khi chọn mua các sản phẩm có thành phần tái chế do chưa hiểu được những lợi ích đối với môi trường mà sản phẩm tái chế mang lại.

Kênh phân phối và động lực thúc đẩy

Kết quả khảo sát về kênh mua sắm sản phẩm xanh cho thấy các kênh truyền thống (GT – General Trade) và kênh hiện đại (MT – Modern Trade) có tỷ lệ khá tương đồng trong hoạt động cung ứng các loại sản phẩm xanh (lần lượt 67% và 66%). Đặc biệt, các kênh online, dù mới nổi những năm gần đây, cũng chiếm một tỷ lệ đáng ngạc nhiên với khoảng 45%.

Trong các kênh GT, đại lý và cửa hàng chuyên là nơi người tiêu dùng ưu tiên đến nhiều nhất (58%) khi có nhu cầu mua hầu hết các loại sản phẩm xanh, trong khi tạp hóa và sạp chợ khá lép vế. Đối với các kênh MT, siêu thị vẫn là điểm đến được người tiêu dùng lựa chọn nhiều nhất (49%). Sàn thương mại điện tử hiện là kênh chiếm tỷ lệ chủ đạo trong các kênh online.

Động lực chính thúc đẩy người tiêu dùng sử dụng sản phẩm xanh là tốt cho sức khỏe (83%) và giảm thiểu tác hại môi trường (82%). Ngoài ra, các yếu tố bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, nâng cao ý thức cộng đồng, và tiêu dùng có trách nhiệm cũng là những nhân tố tạo động lực thúc đẩy tiêu dùng xanh.

Tương lai của tiêu dùng xanh và vai trò của thương hiệu

Dù còn nhiều rào cản, điều tích cực là tiêu dùng xanh được nhận định là xu hướng tất yếu và sẽ ngày càng trở nên phổ biến. Kết quả khảo sát cho thấy đa số người tiêu dùng (59%) cho biết họ sẽ gia tăng sử dụng sản phẩm xanh và tiêu dùng xanh trong thời gian tới. Bên cạnh đó, họ cũng sẵn sàng chi trả tăng thêm để có thể sử dụng sản phẩm xanh ở những mức độ khác nhau. Trong đó, mức độ chi trả tăng thêm được người tiêu dùng hưởng ứng nhiều nhất là chi tăng thêm từ 5% đến 10% so với sản phẩm thông thường để tiêu dùng sản phẩm xanh, đặc biệt có khoảng 20% người được hỏi chấp nhận chi trả tăng thêm trên 10%.

Những số liệu này vẽ nên một bức tranh về thị trường đầy tiềm năng nhưng cũng đòi hỏi sự nỗ lực lớn từ các doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Để biến nhận thức thành hành động rộng rãi, việc giải quyết bài toán giá cả, tăng cường độ phủ sản phẩm, và cung cấp thông tin minh bạch là vô cùng quan trọng. Đây là lúc các thương hiệu dẫn dắt bền vững cần phát huy vai trò tiên phong, không chỉ bằng sản phẩm mà còn bằng cách giáo dục, truyền cảm hứng và xây dựng niềm tin nơi người tiêu dùng, để tiêu dùng xanh thực sự trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống thường ngày của người Việt.